Маск пен Джобс қолданған әдісті кез келген адам меңгере алады
Инновацияның жүрегінде бір ұлы сұрақ жатады: «Неліктен біз осылай істейміз?»
Әдетте бұл сұраққа жауап – «бәрі бұлай істейтіндіктен». Бірақ дәл осы ойлау тәсілі көп адамның мүмкіндігін шектейді.
Элон Маск ракетаның бағасын он есеге төмендеткенде де, Стив Джобс телефонды тек қоңырау шалатын құрал емес, қалтадағы шағын компьютер деп ойлап, смартфон дәуірін ашқанда да – олар бәріне таныс жолмен жүрмеді. Олар бірінші қағидалармен ойлады.
Бірінші қағидалар дегеніміз не?
Бірінші қағидалар – мәселені сыртқы қабықтан, тәжірибе мен қалыптасқан ойдан толық ажыратып, оның ең түпкі, ең негізгі элементтеріне қайта оралу.
Бұл — «артық дүниені алып тастап, өзегін қалдыру» өнері.
Архимед классикалық физиканы қалаған болса, Аристотель осы ой тәсілінің іргетасын қалады. Кейін ол кванттық механикада да қолданылды.
Видеода ең жарқын мысал ретінде Элон Масктың аккумулятор бағасына қатысты ойлау тәсілі келтіріледі. Нарықтағы дайын батарея пакеттері тым қымбат болғандықтан, көп кәсіпкер бұл бағамен келісіп, «басқа жол жоқ» дегенге сенетін.
Ал Маск аккумулятордың негізгі шикізатына үңілді: литий, никель, алюминий. Материалдар арзан екенін көріп, дайын өнімді сатып алудан бас тартып, шикізатты өзі сатып алып, аккумуляторды қайта құрастырды. Нәтиже — орасан үнем және индустрияны өзгерту.
Неге көп адам бұл деңгейге жете алмайды? Үш ойлау қақпаны
Видеода қарапайым адамдардың еңбектенсе де үлкен жетістікке жете алмау себебі үш кең таралған қате ойлауда екеніне назар аударылады.
1. Аналогиялық ойлау — «Басқалар істеп жүргенді қайталаймын»
Бұл — трендке еру.
Nokia-ның күйреуі осының классикалық үлгісі: олар тек қоңырау сапасын жақсартуға жұмыс істеді.
Ал Стив Джобс телефонды компьютердің жаңа формасы деп қарап, негізгі мәнді қайта анықтады.
Нәтиже? Бүкіл индустрия өзгерді.
2. Топтық ойлау — «Көпшілік дұрыс айтса керек»
Нарық дағдарыстары осындай ойлау салдарынан пайда болады.
Джефф Безос порталдар мен медиа сайттар трендке айналған уақытта бұл бағытқа ермеді. Ол «пайда әкелудің негізгі мәні не?» деген түпкі сұраққа оралып, электрондық сауда мен бұлтты сервисті дамытты.
Бұл — Amazon-ның биігіне апарған шешім.
3. Ізге тәуелділік — «Өткенде жұмыс істесе, қазір де істейді»
Көп компания дәл осы ойлау тұзағында құлайды.
Кодак әлемдегі алғашқы цифрлық камераны ойлап тапты, бірақ оны нарыққа шығарудан қорықты — пленка бизнесі зардап шегеді деп ойлады.
Нәтижесі — банкрот.
Бірінші қағидалармен ойлаудың 4 қадамдық әдісі
Кітап пен видео осы ойлау жүйесін кез келген адам орындай алатын төрт нақты қадамға бөледі.
1. Мәселені анықтау
«Бизнес бастаймын»— нақты мәселе емес.
«Мен не істегім келеді?», «Негізгі кедергі қандай?», «Мәселені шешу үшін қандай ең негізгі жағдайлар қажет?» деген сұрақтарға жауап беру — алғашқы қадам.
2. Мәселені бөлшектеу
Күрделі мәселені ең кіші бөлшектеріне дейін бөліңіз.
Ракетаны мысалға алсақ: отын, құрылым, қозғалтқыш.
Сол элементтердің қайсысы шығынды ең көп тудыратынын табу қажет.
3. Шешімді қайта құрастыру
Бөлшектерден жаңа шешім құрыңыз — нарықтағы қалыптасқан ережелерді елемей.
SpaceX-тің ең революциялық идеясы — қайта пайдаланылатын ракета корпусы мен қозғалтқышы дәл осы ойлаудан туған.
4. Тексеру және тез қайталау
Ең аз шығынмен прототип жасаңыз (MVP).
Amazon дәл осылай кітаппен бастады — арзан, логистикасы жеңіл, нарықты сынауға қолайлы. Сәттілік дәлелденген соң ғана басқа тауар категорияларын қосты.
Күнделікті өмірде қалай қолдануға болады?
Видео бірінші қағидалар ойлауын тек кәсіпкерлерге емес, кез келген адамның күнделікті шешіміне қолдануға болатынын көрсетеді.
Жұмыс пен мансап
Негізгі мақсат — тапсырманы орындау емес, компанияға құн қосу.
Компанияның ең үлкен мәселесін анықтап, дәл соны шешуге бағытталған қабілет — өсудің ең қысқа жолы.
Жеке қаржы
«Көбірек ақша табу» — мақсат емес.
Шынайы мән — тұрақты өсім және тәуекелді бақылау.
Мұнда активтерді дұрыс бөлу, стоп-лосс орнату, ұзақ мерзімді стратегия ұстану маңызды. Өсімнің негізі — күрделі пайыз күші.
Кәсіп және сайд-хасл
Мақсат — ақша табу емес, пайдаланушыға ерекше құндылық жасау.
Нарықтағы нақты, қанағаттандырылмаған қажеттілікті табыңыз (мысалы, ерекше тері типіне арналған косметика немесе жаңа қызметкерлерге арналған аналитика курсы).
Содан кейін ең төмен шығынмен MVP жасап, сұранысты тексеріңіз.
Қорытынды: Бірінші қағидалар — жетістік логикасы
Видео соңында айтылғандай, бірінші қағидалармен ойлау — ғажайып адамдардың туа біткен таланты емес.
Бұл — үйренуге болатын, күнделікті жаттықтыруға болатын ойлау жүйесі.
Егер сіз:
- көпшіліктің пікіріне сүйенбей,
- өткен табысқа байланып қалмай,
- мәселені түп-тамырынан түсінуге талпынсаңыз,
онда сіз Маск, Джобс немесе Безостың жолымен жүрудің алғашқы қадамын жасадыңыз.
Өмірдің кез келген саласында – мансапта, қаржыда, бизнесте – бірінші қағидалар сізге жаңа мүмкіндік есіктерін ашады.
Өйткені ең үлкен жаңалықтар сыртқы жылтыраудан емес, мәселенің өзегін түсінуден басталады.